Fra artikkelen til Aasta Wergeland, «Ei vitjing hjå Gunhild Stykket, Bø i Telemark», har vi hentet følgende klipp der hun skildrer besøket sitt hos Gunhild Stykket på Roheimsheia:
«Fleire einbølte heigardar hadde me gjenge framum, då me brått kom fram til ei heil grend. Det var Roheimgardane i Bø i Telemark. Øvste garden i grenda nemnst Stykket, det var dit me skulde og vitja ei 95 år gamal gjente.
Soga hennar Gunhild er eit eventyr. Gunhild vart tidleg farlaus saman med ein bror og ei syster. Mora streva hardt med å halde heimen saman. Då fann Gunhild og systeri, Guri, på at dei kunde sauma og selja ovdeilkvalar (hals- og handelinningar til skjorter). Mora var sers hug med hendene og hadde tidleg lært dei å smøygje (ein slags stoppesaum) kvalar.
Johan Meyer skriv i «Telemark» av «Fortidskunst i Norges bygder»:
«Høit skattet var slike arbeider fra Torbjørg Stykket og hennes to døtre oppe fra Roheimsheien mellom Bø og Hitterdal.
Det var ikkje so mange som kunde smøygje no lenger, folk hadde so mykje anna å gjera, men kjøpe vilde dei gjerne. Guri var kleinhelsa og so vart det Gunhild som måtte traske den lange vegen ned til bygdi. Det var mykje over mila til første storgarden, eit drugt stykke millom kvar storgarden var det og, so det tok tid fyrr ho kom heim att frå ein bygdetur. Men so fekk ho gode pengar for arbeidet sitt.
No sit ho att aleine på garden, dei andre er burte for lenge sidan, men garden sin eig ho og meir til.
Lat oss høyre kva ho sjølv segjer.
Me kjem gjennom eit le inn på ein stor, god setervoll. Garden vert berre bruka til seter no. Me lyt stanse og sjå utyver. Å, for eit syn! Fyrst ser me heile Roheimsgrendi og like nedanfor har vi Belatjønn. Litt lenger burte eit anna blankt vatn og langt der burte ser me sjølve Gausta. Rundt det heile skogkledde lier og åsar. Det er ikkje rart at gamle Gunhild må vera her ein tur kvar sumar, resten av året bur ho nede i storbygda.
Me gjeng fram til husa og finn Gunhild sitjande ute og binde limar. Ei bygdekone som er med oss, gjeng burt og helsar goddag.
«Goddag, kvar er du frå?» spør Gunhild. Kona svarer at ho er nede fra bygdi.
«Kvar hev du vore no då?» Ho kom heimanfrå.
«Kvar skal du av då?» Ho skulde berre hit og helse på henne.
(No må ikkje lesaren tru at ho spurde av nyfikne, nei, dei spurde slik i gamle dagar).
Bygdekona fortel so at me kom for å få henne til å sjå på noko gamal saum me hadde med, og so få henne til å fortelja litt frå gamal tid. Ho var ikkje vond til å beda, det var berre litt tungt å tala med henne, for ho høyrde so lite, dårlig såg ho og. Men lell kjende ho att mange av kvalane og nemnde namn på dei og på dei einskilde krokane i saumen.
Kvalene fekk oftast namn etter den betalingi dei fekk for dei. Soleis var det 7 marks, 9 marks, 3 dalars kvalar o.s.b. Det meste ho nokon gang hadde fenge for ein kvale var 16 kroner, men han var til ei brureskjorte, og ho skulde vera finare enn alle andre si skjorte.
Me spurde kvar ho fekk mynstra frå. «Jau, eg såg etter gamle kvalar, elles so dikta eg no og når det trengdes. Du må kunne dikta skal det verta noko av det, ser du!»
Bygdekona fortalde at eg hadde lært meg å smøygje, men det tvila ho Gunhild på.
«Hm, kan ho gjera slikt noko ho då?» mumla ho og såg på meg. Ho fekk sjå ein av kvalene mine, då livna ho.
«Du kan selja denne, du kan tena penger på desse, jau sann, du kan nok tene mange pengar.»
Me synte henne og noko rosesaum, nei det var ikkje noko, ho kunne heller ikke den slags saum.
Brått kom ho på noko og ropa på ei ung gjente som var med henne, ho skulde setja over kjelen, me måtte ha kaffi. Me sa nei takk til kaffien, då spurde gjenta om me heller vilde ha litt sur mjølk å drikke og det vilde me gjerne. Det hadde nok ikke Gunhild høyrd, for då gjenta kom med mjølk vart ho reint forstøkt, slik var då ikkje noko å bjoda framande.
Fyrr me gjekk, måtte me inn å sjå huset hennar. Det var eit timra hus med eit stort rom og ei kove på kvar side av ein gong. Koseleg og triveleg som dei fleste fjellgardar. Det var nok ikkje berre sopelimar Gunhild kunne laga, no fekk me sjå ein 30-40 tvugur ho hadde arbeid. (Tvugur er gryteskrubbar laga av eit eige slag gras og lyng.) Både desse og limane var fast og godt gjorde, det var nesten utrulig at den gamle orka draga bandi so fast til. Me tvo byfolka stod å ynskte oss kvar vår tvugu, men tykte ikkje me kunne tigge heller. Då tek ho Gunhild brått eit par og gjev bygdekona for dei hine vil vel ikkje ha noko slikt, meinar ho, enden vart at me fær kvar vår tvuga.
Me ber velliva og takker for oss og gjeng. Det siste me høyrer er Gunhild som segjer: «Gu sign.»
